Balans in ons leven 2e druk
Hoe brengt deze drukke en verwarrende tijd ons innerlijk en onze samenleving uit balans? Hoe kunnen we deze crisis te boven komen en samen weer in balans geraken? Daar is levenskunst voor nodig, voor onszelf en voor onze samenleving. Zij immers wijst ons de weg naar geluk.
In dit boek Balans in ons leven? geven wij voor deze problemen en hun oplossingen respectievelijk benaderingen, overzichten, visies, wegen en zoektochten. Het wil een wegwijzer zijn in levenskunst en levensgeluk. Daarbij steunen wij op onze consultatiepraktijk, op waarnemingen van het dagelijks leven en van artistieke producties.
Dit boek bestellen
Balans en onbalans in onszelf en in de samenleving
In hoofdstuk 1 onderzoeken wij de balans en de onbalans in onszelf en in de samenleving. De toenemende verwarring en het toenemende geweld brengen de samenleving in onbalans en crisis. De toename van psychische problemen, van 17% in 1987 naar 23% in 2005, brengt de mens in onbalans en crisis. De ene crisis kan niet zonder de andere begrepen worden. Het is geen wonder dat in deze tijd zoveel mensen geholpen willen worden om hun innerlijk in orde te brengen.
Wie ben ik eigenlijk en wie zou ik graag willen zijn? Hoe kom ik mijn angst te boven, depressie, stress, burn-out? Daaraan liggen ten grondslag: de aanleg van de persoon in kwestie, zijn omgeving en opvoeding en de eigen richting die hij in zijn leven kiest. Daarbij blijken vooral acht tekorten in de opvoeding een rol te spelen. Soms werkt het tekort door tot diep in de volwassenheid. De maatschappelijke problemen zijn uiteraard waarneembaar in het toenemende geweld om ons heen, niet alleen in de steden maar ook op het platteland. Kortom: onze zekerheid en de veiligheid van ons allen staan op het spel.Voor de oplossing van zowel de persoonlijke als de maatschappelijke problemen is een speciale sleutel nodig. Een overzicht van de systemen van mens en samenleving kan ons daarbij behulpzaam zijn.
Persoonlijke en maatschappelijke vormen van balans en onbalans
In hoofdstuk 2 wordt de aandacht gevestigd op persoonlijke en maatschappelijke vormen van balans en onbalans. De fundamentele balans wordt gevonden in het biologisch en psychologisch systeem van de mens zelf. Dit systeem is deels aangeboren en deels verworven. Het ontwikkelt zich in de individuele en de sociale fasen van het leven. Het is ingebed in de expansie van de wereldwijde en pluriforme informatiesamenleving.
De balans en onbalans komen op vele wijzen voor in economie, politiek, informatica, waarden en normen, zingeving en spiritualiteit. Uiteraard loopt de aantasting van de balans en daarmee de crisis parallel aan dit alles. Psychische aantasting zien we bij stress, burn-out en ontregeld gedrag; lichamelijke aantasting bij hartaandoeningen en kanker; geestelijke aantasting bij moderne angst en rouwprocessen bij overlijden.
Levenskunst wijst ons de weg naar geluk voor mens en samenleving
In hoofdstuk 3 zetten wij uiteen hoe de levenskunst ons de weg wijst naar geluk voor mens en samenleving. Levenskunst weerspiegelt zich in het perspectief dat we op de wereld hebben. In de westerse cultuur is een vijftal wereldperspectieven werkzaam: vier op het vlak van het alledaagse leven en een die deze vier perspectieven overstijgt.
Moeten wij vervolgens bij levensgeluk alleen maar denken aan het leven hier en nu? Of is levensgeluk over de dood heen daarmee onlosmakelijk verbonden? Leven wij nog voort na de dood? Houdt het een het ander in balans? Hoe functioneert de levenskunst in het ene en in het andere perspectief of in beide samen? Welke rol spelen daarin hersenen en bewustzijn? Bij een klinische dood is geen hersenactiviteit meer te registreren. In evolutief opzicht blijft de stroom van levensenergie ook na de dood zich voortzetten. Bij de psychische dimensie van de dood leeft het bewustzijn van de overledene als het ware voort in het bewustzijn van de nabestaanden. Bij de transcendente dimensie blijft het diepere ik ook na de dood in verbinding staan met het ‘hogere ik’. Overigens, de levenskunst met betrekking tot leven en dood oefent invloed uit niet alleen op mensen afzonderlijk maar ook op de samenleving als zodanig.
Het kiezen van het juiste midden
In hoofdstuk 4 laten wij zien dat de kern van de levenskunst ligt in het kiezen van het juiste midden. Dit heeft plaats in de eenheid van persoon, tijd, plaats en handeling. Het kiezen van het juiste midden, evenals het vinden en het bewaren van de balans bij moeilijke situaties, vormt juist het probleem in onze tijd. Veel mensen voelen zich onmachtig juiste keuzes in hun leven te maken. Ook onze samenleving slaagt er maar moeilijk in het juiste midden te kiezen en zo de balans te bewaren.
Is in deze zo vaak verwarrende tijd levensgeluk voor iedereen en zo ook voor de samenleving weggelegd? Daarvoor is levenskunst nodig.Maar waar kunnen we die vinden? Van vele kanten worden vooral door de moderne media onophoudelijk diverse vormen van geluk aangeraden en aangeprezen. Wij laten zien hoe het levensgeluk binnen ieders bereik ligt, hoe het gezonde en bevredigende relaties tussen mensen onderling tot stand brengt, en hoe het daarmee de samenleving gezond maakt en in balans houdt. In dit proces onderscheiden wij drie fasen.
In de eerste fase maken we ons vrij van alles wat ons in de weg kan staan en stellen we ons open voor de ander. Dan wordt de tweede fase mogelijk, waarin we de ander echt kunnen ontmoeten. De kwaliteit van het leven en van de samenleving hangt af van deze ‘ontmoetingen’ en van de wijze waarop tussen mensen een binding kan ontstaan. Dan ligt de weg open voor samenwerking, vriendschap, verliefdheid, hartstocht en liefde. Ten slotte, als we daarin slagen, zijn we ertoe in staat om van ons leven en van de samenleving iets van een ‘sprookje’ te maken. Wij gaan ook na hoe de inhoud van de levenskunst beïnvloed wordt vanuit de levensbeschouwingen van jodendom, christendom, islam, hindoeïsme, boeddhisme en humanisme. Levensbeschouwingen immers geven richtlijnen voor levenspraxis, richtlijnen hoe te leven. In levenskunst en levensbeschouwing voltrekt zich bewustzijnsverruiming. Daarom plaatsen wij de kernen van de zenmeditatie en de transcendente meditatie in een zinvolle samenhang.
Levensgeluk door muziek, film, dans en roman
In hoofdstuk 5 geven wij aan hoe muziek, film, dans en roman ons helpen in onze zoektocht naar levensgeluk. Vaak is deze zoektocht vol verrassingen. Bij een dergelijke zoektocht moeten we wel regisseur blijven van ons eigen leven en van de samenleving. Bij het regisseren van het leven is discipline nodig. Ook is improvisatie nodig. Er zijn acht muzen, die kunnen inspireren bij het tot stand brengen van een levenskunstwerk.
Eerst analyseren wij de rockmusical Hair (2005), waarbij iedereen en de ‘samenleving’ uit hun bol gaan. Dan de heropvoering van Die Zauberflöte, de laatste opera van Mozart, waarbij het levensgeluk niet zonder maatschappelijke beproevingen kan worden bereikt. Vervolgens analyseren wij een zoektocht in de film Shall we dance?, waarin duidelijk wordt hoe de dans een uitgeblust leven kan doen ontwaken en weer tot bloei kan laten komen in relaties. Uit de analyse van de roman De alchemist blijkt dat de levenskunst bestaat in het trouw volgen van de stem van het hart. Het gaat om het zoeken naar de schat, die uiteindelijk gevonden wordt in het eigen hart.
Ten slotte laten we zien dat de levenskunstenaar een soort alchemist moet zijn. De alchemist is eropuit door een juiste vermenging van aarde, water, vuur en lucht goud te voorschijn te brengen. De levenskunstenaar moet in het laboratorium van de ziel en van de samenleving eropuit zijn, om door een juiste vermenging van de tegengestelde levenskrachten, in de mens en tussen de mensen harmonie tot stand te brengen: het gouden hart. Dan is er bij ons en in onze samenleving geen plaats meer voor vergroving en verruwing, ongelijkheid en discriminatie, zelfverrijking en armoede, conflict en crisis, zinloos geweld en moordpartij, genocide en oorlog.
Deel II: Visies op balans en onbalans in ons leven en in onze samenleving
In deel II werken wij samen met enige leden uit onze BeNeLux-kring. In een essay geven zij hun visie op balans en onbalans in ons leven en in onze samenleving. Hiervoor geven wij in een doorlopend verband een korte typering.
Het menselijk gedrag heeft een biologische basis, dat vorm krijgt in de relatie met de rede, het gevoel, de omgeving en de cultuur. Voor balans in het gedrag is een evenwicht nodig tussen het gevoelsleven en het verstandelijk leven.Het onderzoek van tweelingen werkt als een vergrootglas waardoor we meer zicht krijgen op wat aangeboren of verworven is. Het is een stap nader tot de oplossing van het eeuwenoude probleem van wat behoort tot de aard (nature) en wat behoort tot de opvoeding (nurture). De erfelijkheid zal de mens de mogelijkheden verschaffen, die tot ontplooiing komen via een voortdurende wisselwerking tussen erfelijkheid en milieu.
Een bevredigend relatieleven en gezondheid van lichaam en geest hangen nauw samen. Levenskwaliteit is verbonden met algemene tevredenheid, waarin de seksualiteit een belangrijke plaats inneemt.Harmonische ontplooiing van de seksualiteit vormt voor de mens een levenslange opdracht, respectievelijk in de fase van de kindertijd (lust- en relatievaardigheid), van de jeugd (seksuele identiteit), van de volwassenheid (erotiek en hartstocht), van de middenleeftijd (seksuele integratie) en van de ouderdom (erotische wijsheid).
Veel aandacht moet besteed worden aan een goede balans van mens, werk en vrije tijd. Verzakelijking, technocratie en schaalvergroting doen vooral jonge mensen wegvallen uit het arbeidsproces en dat is een ontwikkeling die veel zorgen baart. Human Being Management is daar het goede antwoord op, omdat daardoor bij de inrichting van heel de organisatie het welzijn van de werknemers vooropstaat.
De globalisering van economie, politiek en informatica is bezig van de wereld een groot dorp te maken. Dit dorp is echter niet in balans. Veel van zijn inwoners komen nauwelijks aan hun trekken. De menselijke geschiedenis lijkt daarom soms vooral op een onheilsgeschiedenis. Veranderingen omzetten in echte menselijke vooruitgang is de essentiële opgave, vandaag en morgen. Daarvoor is een mensbeeld nodig dat niet los te haken is van een wereldbeeld waarbij het mens-zijn verankerd is in een gemeenschap waarin iedereen op onze krimpende planeet toch tot zijn recht kan komen.
Zo is de Nederlandse samenleving zoals alle moderne samenlevingen, altijd pluriform geweest, een eenheid in verscheidenheid, gedragen door de nationale identiteit.Deze identiteit berust op een onmisbare sociale cohesie. Daarbij zijn drie concrete vragen te stellen: tussen wie (hier gaat het om een samenleven in een nationale lotsverbondenheid), betreffende wat (hier gaat het om een samenleven in de Nederlandse democratische rechtsstaat met zijn essentiële kenmerken: gelijke rechten en plichten, scheiding van kerk en staat, Nederlandse taal) en met wel doel (hier gaat het om een samenleven waarin mensen gezamenlijk de democratische rechtsstaat in stand houden).
In de democratische rechtsstaat vormen waarden en normen het hart van de rechtsstaat. Vrijheid zonder grens of maat, niet getemd door verantwoordelijkheidsbesef en gemeenschapszin, verscheurt het weefsel van de samenleving. De ideologie van zelfontplooiing als opperste goed brengt de samenleving uit balans: 'moet toch kunnen' is dan het loze slagwoord.Waarden en normen blijken noodzakelijk om een klimaat van vergroving en verruwing op te heffen. Zij lijken ook onmisbaar bij de vragen van bioethiek, bijvoorbeeld draagmoederschap, in-vitrofertilisatie, euthanasie en eugenetiek. Waarden en normen krijgen diepgang in zingeving en spiritualiteit. In een cultuur die gedomineerd wordt door rationaliteit en technologie ligt de uitdaging van het bestaan in de transcendentie, het hogere, God. Het transcendente behoort tot de identiteit van de mens. De drie dimensies van deze identiteit moeten bij de mens in balans komen en zijn, met name de professionele, maatschappelijke en levensbeschouwelijke dimensie. De mens en ook de kerkgemeenschap hebben liefde nodig, anders gaan ze 'lijden aan een hartritmestoornis'. Als de ziekte verergert en het geloof afneemt 'treedt het hartinfarct op' en als zelfs de hoop op beterschap verdwijnt 'dan gaat het naar een hartstilstand toe'.
Niemand kan in deze tijd gevrijwaard blijven van stress. Daarvoor is de wereld van vandaag te veeleisend geworden. Stress blijkt het gevolg te zijn van een niet goede afstemming op elkaar van de eisen van de omgeving en de karakteristieke kenmerken van het individu. Mensen met Type A-gedrag (prestatiegericht, prikkelbaar, vijandig) creëren meer ernstige stoornissen dan anderen. In het vijf-factoren-model van de persoonlijkheid vertonen mensen met lage scores op de factor ‘emotionele stabiliteit’ een lage stresstolerantie. Verband tussen persoonlijkheid en stress/burn-out wordt steeds vaker overtuigend aangetoond. Een persoon kan in zijn gedrag ontregeld raken en daarbij hulp behoeven. Wanneer de ontregeling niet van voorbijgaande aard is maar meer een blijvend en diepgaand karakter aanneemt, spreken we van een psychische stoornis. Deze stoornis kan op verschillende manieren worden onderzocht, bijvoorbeeld door middel van de DSM-IV (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders), een classificatiesysteem. De psychische onbalans kan vele vormen aannemen (ambivalentie, neurose, fobie, depressie, psychose). Het ontregelde gedrag, de verstoorde balans, kan dikwijls verholpen worden door psychische behandelmethoden, die zonodig ondersteund worden door psychofarmaca (medicatie met invloed op de hersenen).
Biologisch en psychologisch zijn wij goed toegerust. Er kan echter een punt bereikt worden waarop de belasting tot overbelasting wordt en de aanpassingsmechanismen falen of in onbalans raken. Een dergelijke toestand verhoogt de kans op een al dan niet fataal hartinfarct. Onderzoek geeft een sterke aanwijzing, maar vooralsnog geen wetenschappelijk bewijs, dat tijdige psychologische hulp, gericht op herstel van de psychische en biologische balans, de kans op een infarct verlaagt.
Na hart- en vaatziekten is kanker de belangrijkste ziekte die de mens in onbalans brengt. Voor ongeveer 50% van de patiënten is momenteel curatieve behandeling beschikbaar. Door verbeterde behandelmethoden wordt kanker in toenemende mate gezien als een chronische ziekte. In alle gevallen, ook bij palliatieve zorg, dient de bescherming van de kwaliteit van het leven centraal te staan. Daarom is een juiste bejegening door artsen nodig, een goede psychosociale zorg naast medisch-technische zorg, samenwerking tussen medische en psychosociale disciplines, begripvolle informatie aan patiënten en familie en een steunend contact met lotgenoten.
Aantasting van de menselijke balans kan angst met zich meebrengen. De moderne angst (existentiële angst) concentreert zich vooral op de zin van ons kwetsbare en kortstondige leven. Deze ‘nieuwe’ angst vraagt om zingevingstherapie. In therapeutische gesprekken worden in toenemende mate spirituele en religieuze bronnen van de cliënt betrokken. Zingevingstherapie draagt daardoor bij tot het brengen van balans. Wanneer iemand een geliefd persoon door de dood verliest, kan dit leiden tot ontwrichting van het leven. Het rouwproces is een lange weg op zoek naar een nieuw leven in balans, een leven dat compleet veranderd is. Rouwen heeft zijn tijd, en wij kunnen alleen slagen als wij er tijd voor nemen en ons niet haasten. Professionele ondersteuning kan noodzakelijk zijn, waarbij in het psychotherapeutische proces gebruik gemaakt kan worden van diverse technieken, zoals lichaamsgerichte oefeningen, visualisaties en het maken van tekeningen.
Productinformatie
Balans in ons leven?
Omgaan met onbalans en crisis in onszelf, in onze relaties en in onze samenleving
2e druk, uitgeverij Lannoo
341 pagina's
Formaat 156x24x241 mm
Prijs € 17,95
ISBN 9020960083
Dit boek bestellen